Šta je Cvijanović rekla i čemu se približava
Poruka Cvijanović
Cvijanović kaže da Republika Srpska (RS) danas slavi mir — konkretno 30. godišnjicu parafiranja Dejtonskog sporazuma.
Istovremeno, ona kritikuje Federaciju BiH (FBiH), tvrdeći da „slavi dan kada je počeo rat“ — referirajući se na 1. mart (Dan nezavisnosti BiH), ali i na 25. novembar (Dan državnosti BiH).
Kaže da obilježavanje 25. novembra „predstavlja isključivo komunističku istorijsku zaostavštinu“, budući da se taj dan veže uz ZAVNOBiH (godine 1943), koji je organizovala Komunistička partija Jugoslavije.
Također naglašava: BiH nema zakon o praznicima, pa nema nijedan zajednički praznični datum koji bi prihvatili svi konstitutivni narodi i entiteti.
Smatra da su datumi koje slavi FBiH (1. mart, 25. novembar) nametnuti kao zajednički praznici, iako po njenom mišljenju nemaju takav legitimni konsenzus.
Po njenim riječima, proslavljanjem Dejtona (RS) potvrđuju „čvrstu opredijeljenost ka miru i stabilnosti“.
Takođe, kritikuje „grube intervencije“ u Dejtonski sporazum u proteklih 30 godina, tvrdeći da su iznevjerile prvobitni dogovor i međusobno povjerenje naroda.
Reakcije na izjave
Minstar odbrane BiH, Zukan Helez, reagovao je oštro. On kaže da je Dan državnosti (25. novembar) jedan od najvažnijih datuma u historiji BiH jer predstavlja obnovu državnosti na ZAVNOBiH-u.
Helez naglašava da Dan državnosti „nije komunistička konstrukcija“, već da je u srži antifašistički dan, te da je ZAVNOBiH donio odluke koje su potvrdile da je BiH domovina svih njenih naroda.
On također podsjeća da je Cvijanović nekada sama slavila Dan državnosti BiH.
Širi kontekst i političke implikacije
Simbolika praznika
Praznici u BiH nisu samo formalni datumi — oni su politički i istorijski simboli. To što entiteti imaju različite praznike pokazuje i koliko je teško postići zajedničku narativnu (istorijsku) platformu u BiH.
Historijsko pamćenje i identitet
Cvijanović koristi praznični narativ da naglasi razlike u kolektivnom pamćenju: za RS, Dejton je simbol mira i završetka rata; za nju, datumi koje FBiH slavi su simbol početka rata i komunističke tradicije. To je jak politički alat – preispitivanje „ko slavi šta“ nije samo simbolično, već je i izražavanje identitetske politike.
Politička retorika i instrumentalizacija
Izjava je strateška: u „prazničnom duhu“ slavljeničkog događaja, koristi se kritika FBiH. To nije puko obilježavanje – to je političko pozicioniranje. Cvijanović koristi ovaj momenat da pojača narativ RS-a o tome da entitet ima svoju viziju države i prošlosti, suprotstavljenu onoj FBiH.
Nedostatak zakona o praznicima
Njeno insistiranje da BiH nema zakon o praznicima ukazuje na institucionalni problem: bez zakonske regulative, praznici su (još više) prostor političkih interpretacija i borbi. To znači da entiteti mogu paralelno imati potpuno različite percepcije „državnih praznika“, što dodatno učvršćuje podjele.
Revizija Dejtona / nezadovoljstvo
Cvijanović tvrdi da je izvorni Dejtonski sporazum „iznevjeren“ tokom proteklih 30 godina. To implicira da RS nije zadovoljna načinom na koji je dogovor implementiran – u smislu institucija, moći ili međunacionalnih odnosa. Ovo može signalizirati dugoročno političko nezadovoljstvo i želju za drukčijom implementacijom Dejtona.
Ideološki sukob (komunističko naslijeđe vs. entitetski identitet)
Kritika komunističke zaostavštine pokazuje da Cvijanović i njeni istomišljenici žele redefinisati historijski narativ BiH. Oni odbacuju dio komunističke simbolike (kao što je ZAVNOBiH), što je važan element političke borbe u BiH — borbe oko toga čije će se historijsko pamćenje institucionalizirati.
Kritički osvrt
Argument da je Dan državnosti „isključivo komunistička zaostavština“ može se smatrati redukcionističkim: ZAVNOBiH je bitan istorijski moment koji nije bio samo „komunistički skup“, već politički mehanizam obnove državnosti. Kritičari (kao što je Helez) ukazuju da je značaj tog datuma mnogo širi — antifašistički, državnički, simbol zajedništva naroda BiH.
Takođe – kontradikcija: Cvijanović sama je, prema Helezu, ranije slavila Dan državnosti BiH, pa njena sadašnja retorika može djelovati politički motivisano, a ne samo historijski reflektovana.
Postoji rizik da ovakve izjave prodube podjele: umjesto da praznici služe kao mostovi pomirenja, oni se koriste kao poligon za političku konfrontaciju.
Šta ovo znači na duži rok
Jačanje entitetskog narativa: Ovako retorika može ojačati osjećaj odvojenosti RS-a, što može uticati na buduće političke pregovore, institucionalne reforme i viziju BiH.
Pritisak na zajedničke institucije: Ako entiteti imaju različite percepcije državnih datuma i praznika, pitanje zakonskog uređivanja praznika BiH može postati važnija tema u političkim diskusijama.
Politička upotreba historije: Borba o simbolima i datumima može se intenzivirati, što znači da će historija i kolektivno pamćenje ostati centralni u političkom nadmetanju.
Mogućnost polarizacije: Retorika koja implicira da jedan entitet „slavi početak rata“, a drugi „mir“ može dodatno polarizirati javnost, pojačati etničke tenzije i otežati pomirenje.